Đây là những người thầy có đóng góp lớn trong việc xây dựng Khoa giai đoạn đầu, cũng như có sức ảnh hưởng về học thuật đến các thế hệ cán bộ, sinh viên và học viên của Khoa sau này. Kinh nghiệm và tầm ảnh hưởng của các thầy vẫn là những “vốn” quý của Khoa. Trong không gian ấm cúng và thân tình, nhiều kỷ niệm đã được chia sẻ, những tình cảm của bạn bè, đồng nghiệp và học trò được gửi đến các thầy với tất cả sự trân trọng, ngưỡng mộ và yêu mến.

PGS.TS Nguyễn Văn Kim (Phó Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV) tặng hoa chúc mừng PGS. Nguyễn Văn Hồng và GS. Lương Ninh (Ảnh: Thành Long)

PGS.NGND Nguyễn Văn Hồng - người thầy tài hoa

Năm 1993, Bộ môn Trung Quốc học được thành lập. Chủ nhiệm Bộ môn đầu tiên là PGS. Nguyễn Văn Hồng. Với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy trong nghề và những mối quan hệ quốc tế rộng mở, thầy là người góp phần đặt những nền tảng đầu tiên cho việc xây dựng và phát triển Bộ môn. Từ xây dựng đội ngũ cán bộ, hệ thống bài giảng, học liệu, đặt nền móng cho các hướng nghiên cứu khoa học cho đến các định hướng phát triển lớn của Bộ môn... đều có dấu ấn và công sức của PGS. Nguyễn Văn Hồng.

Hướng nghiên cứu chính của thầy là Lịch sử thế giới, đặc biệt chuyên sâu về lịch sử và văn hoá Trung Quốc. Với niềm đam mê khoa học, tư duy sắc sảo, kiến thức sâu rộng, các nghiên cứu của thầy để lại nhiều ấn tượng cho người đọc. Các cuốn sách tiêu biểu của thầy là: “Lịch sử thế giới cận đại” (ĐHTHHN, 1973), “Lịch sử Trung Quốc cận đại” (ĐHTH TPHCM, 1979), “Lịch sử cận đại thế giới” tập 1 (NXB ĐH-TH và chuyên nghiệp, 1986), “Lịch sử cận đại thế giới” tập 3 (NXB ĐH và TH chuyên nghiệp, 1987), “Việt Nam - Asean” (NXB CTQG 1996), “Giáo dục Minh Trị - Duy Tân (Nhật Bản)” (NXB Giáo dục, 1996), “Mấy vấn đề về lịch sử châu Á - Việt Nam: môt cách nhìn” (NXB Thông tin lý luận, 2001), “Trung Quốc cải cách mở cửa - những bài học kinh nghiệm” (NXB Thế giới, 2003), “Nguyễn Trường Tộ với canh tân đất nước” (Viện KHXH HCM 1993), “Cách mạng tháng 8/1945 trong Đông Nam Á - thách đố và biến động” (Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử số 7,8 1990)…

GS. Phan Huy Lê phát biểu chúc mừng PGS. Nguyễn Văn Hồng và GS. Lương Ninh (Ảnh: Thành Long)

Tinh thần lao động miệt mài và sự nghiêm túc trong khoa học của PGS. Nguyễn Văn Hồng được nhiều học trò ghi nhớ. TS. Nguyễn Thọ Đức - Chủ nhiệm Bộ môn Trung Quốc học - thầm so sánh người thầy của mình với hình ảnh “con tằm” trong bài thơ “Vô đề” của Lý Tương Ẩn. Anh vô cùng tâm đắc và cảm phục triết lý sống của PGS. Nguyễn Văn Hồng: “Cuộc đời kẻ sĩ giống như con tằm mùa xuân, phải lao động cực nhọc đến khi chết mới thôi. Nghiên cứu và giảng dạy phải rút ruột mình ra như con tằm nhả cho đời những sợi tơ vàng óng ánh”.

PGS.TS Vũ Văn Quân (Chủ nhiệm Khoa Lịch sử) thì chia sẻ những ấn tượng sâu sắc về PGS. Nguyễn Văn Hồng: “Nói đến thầy Hồng là nói đến sự uyên bác trong kiến thức và uyên thâm trong những luận giải mang đậm dấu ấn cá nhân. Những bài giảng cuốn hút của thầy về lịch sử Nhật Bản, Indonexia và các nước Đông Nam Á… là những ấn tượng không thể quên trong lứa sinh viên chúng tôi thời ấy”. Điều đặc biệt trong phong cách dạy của thầy Hồng là “thầy dạy Sử rất có hồn”. Thầy lại yêu thơ và rất thích làm thơ chữ Hán và chính yêu thơ đã giúp nghề dạy Sử của thầy thêm thi vị.

Là bạn đồng niên, GS. Phan Huy Lê có nhiều kỷ niệm gắn bó với PGS. Nguyễn Văn Hồng trong quãng thời gian hai thầy cùng công tác tại Khoa Lịch sử và Khoa Đông phương học. “Ấn tượng sâu sắc nhất của tôi về thầy Hồng, đó là một nhà Trung Quốc học rất tài hoa. Ngoài những nghiên cứu sâu sắc về lịch sử và văn hoá Trung Quốc, thầy Hồng còn rất mê thơ và sáng tác nhiều thơ chữ Hán. Và đến tận bây giờ, thầy vẫn là một chuyên gia hàng đầu về Trung Quốc học” - GS. Phan Huy Lê nói.

Về góc độ con người, GS. Phan Huy Lê cho biết mình quý nhất tính điềm đạm và vô cùng độ lượng với những người xung quanh của bạn đồng niên. Ngay cả những lúc có tranh cãi gay gắt nhất về chuyên môn, thầy Hồng vẫn luôn nhẹ nhàng, chưa bao giờ to tiếng và nặng lời với bất kỳ ai.

Trước những lời chia sẻ và chúc mừng của đồng nghiệp và học trò, PGS. Nguyễn Văn Hồng cảm động bộc bạch: “Nghiệp giảng dạy và nghiên cứu vất vả, thậm chí cả nhiều cay đắng”. Nhưng “tất cả chức vụ của xã hội đều thay đổi qua các thời kỳ, duy chỉ có danh hiệu người thầy là muôn đời không thay đổi. Đó là nghề cao quý !”. Dấn thân vào nghiệp nghiên cứu và giảng dạy, trải nghiệm tất cả ngọt bùi và đắng cay của nghề, thầy chiêm nghiệm: càng nghiên cứu nhiều càng thấm thía sâu sắc rằng cuộc sống và thế giới này quá rộng lớn, những điều chưa biết thì quá nhiều mà sự hiểu biết của con người thì hữu hạn. Vì thế, “hãy luôn tìm tòi và không thoả mãn, đừng bao giờ để những lời khen và những tiếng vỗ tay tán thưởng xung quanh làm mình ngừng cố gắng”.

GS. Lương Ninh - nhà khoa học uyên bác trên cả hai chuyên ngành Lịch sử thế giới và Cổ sử Việt Nam

PGS. Nguyễn Văn Hồng và GS. Lương Ninh nhận lời chúc mừng của học trò là PGS.TS Tống Trung Tín (Viện Khảo cổ học) (Ảnh: Thành Long)

Năm 2002, Bộ môn Ấn Độ được thành lập và GS. Lương Ninh làm chủ nhiệm đầu tiên. Bộ môn tuy thành lập muộn hơn các bộ môn khác trong Khoa nhưng đã nhanh chóng phát triển cả về hoạt động nghiên cứu, đào tạo và quan hệ quốc tế. Đặc biệt, ngay từ sớm, cán bộ và sinh viên của Bộ môn đã nhận được nhiều suất học bổng du học của chính phủ Ấn Độ, nhờ đó chất lượng đội ngũ được nâng cao. Để có được thành quả ấy phải kể đến những đóng góp của vị Chủ nhiệm Bộ môn đầu tiên - một tấm gương lao động tận tuỵ và hăng say.

GS. Lương Ninh viết nhiều giáo trình, sách chuyên khảo, tham khảo có chuyên môn sâu để lại nhiều ấn tượng như: “Lịch sử vương quốc Chămpa” (NXB ĐHQGHN 2004), “Vương quốc Phù Nam” (NXB Văn hoá Thông tin, 2005), “Lịch sử Việt Nam giản yếu” (NXB Chính trị quốc gia, 2005), “Lịch sử Đông Nam Á” (NXB Giáo dục, 2005)… Thầy là chuyên gia hàng đầu về cổ sử với mục đích khoa học là “tháo dỡ những sự kiện lịch sử cổ xưa của các nền văn minh, văn hoá độc đáo của Việt Nam và khu vực”.

Là học trò gần gũi, PGS.TS Đỗ Thu Hà - Chủ nhiệm Bộ môn Ấn Độ học - chia sẻ về người thầy lớn của mình: “Điều chúng tôi nhớ nhất về thầy là thầy giản dị, khiêm tốn và dễ gần. Dường như có bất kỳ khó khăn gì, khi đến với thầy thì thầy đều có cách nhìn lạc quan và hoá giải dễ dàng. Đối với mình, thầy mãi là người thầy mẫu mực, người lãnh đạo đáng kính và tận tâm, người đồng nghiệp với tấm gương liên tục lao động và cống hiến. Thầy mãi là cây đại thụ của sử học nước nhà và là chỗ dựa tinh thần cho thế hệ cán bộ và sinh viên, học viên của Bộ môn”.

GS. Phan Huy Lê lại bày tỏ, thầy đặc biệt ấn tượng về sự chuyển hướng chuyên môn của GS. Lương Ninh, từ nghiên cứu Lịch sử cổ trung đại của thế giới sang nghiên cứu về Lịch sử Việt Nam với hai chuyên môn rất căn bản và mới mẻ: nghiên cứu về văn hoá Óc Eo về mặt khảo cổ học, qua đó làm sáng tỏ lịch sử, văn hoá vương quốc Phù Nam; nghiên cứu văn hoá Sa Huỳnh để làm sáng tỏ lịch sử văn hoá vương quốc Chămpa. Lấy khảo cổ làm nền tảng cơ bản, kết hợp với nhiều nguồn sử liệu và tri thức của khoa học Lịch sử, GS. Lương Ninh tìm tòi để tạo nên những nhận thức sử học mới. Chính ở chuyên môn này, GS. Lương Ninh đã khẳng định vị thế riêng của mình trong giới khoa học, không chỉ là chuyên gia về Lịch sử thế giới mà còn là chuyên gia về Cổ sử Việt Nam.

Ở tuổi 80, sau rất nhiều nỗ lực trong nghiên cứu khoa học và trải nghiệm trong cuộc sống, GS. Lương Ninh chia sẻ: “Tôi rất yêu quý quãng thời gian làm việc tại Khoa, Trường và luôn muốn gắn bó mãi với nơi đây. Vì đây là nơi có những kỷ niệm đẹp nhất, những tình cảm và những mối quan hệ bền chặt nhất của tôi với đồng nghiệp, bạn bè, học trò và đặc biệt là với nghề dạy học”.  

PGS. Nguyễn Văn Hồng, GS. Lương Ninh và các thế hệ cán bộ, sinh viên Khoa Đông phương học (Ảnh: Thành Long)