Thúc đẩy nghiên cứu cơ bản trong lĩnh vực Khoa học Xã hội & Nhân văn là yêu cầu cấp thiết

Thứ năm - 16/05/2024 11:24

Đây là nội dung được nhấn mạnh tại buổi làm việc do Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Trần Hồng Thái chủ trì với các nhà khoa học của hai bet365 football (ĐH KHXH&NV) thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh ngày 10/5/2024 vừa qua.

Tháo gỡ những khó khăn trong công tác đào tạo, nghiên cứu KH cơ bản
Tại buổi làm việc, các đại biểu đã trao đổi về hiện trạng, nhu cầu thực tiễn về nghiên cứu cơ bản trong lĩnh vực Khoa học Xã hội và Nhân văn (KH XH&NV) trong bối cảnh tự chủ đại học hiện nay.
Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh Ngô Thị Phương Lan cho biết, hiện nay công tác đào tạo các ngành khoa học cơ bản trong lĩnh vực KHXH&NV đang gặp một số khó khăn trong bối cảnh tự chủ đại học. Các ngành khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực KHXH&NV thiếu tính cạnh tranh, ít thu hút người học trong bối cảnh nhu cầu xã hội về các ngành khoa học ứng dụng ngày càng cao. Các ngành khoa học cơ bản đang bị ứng dụng hoá trong khi bản chất của khoa cơ bản là nghiên cứu theo chiều sâu. Đội ngũ nhà khoa học trong lĩnh vực này đang thiếu, tính kế thừa thế hệ các nhà khoa học đang thiếu hụt. PGS.TS Ngô Thị Phương Lan đề xuất, các nhiệm vụ khoa học cơ bản trong lĩnh vực KHXH&NV cần đi vào chiều sâu, không bị ràng buộc bởi thời gian, tiêu chí chung; đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng, thu hút và trọng dụng đội ngũ chuyên gia chất lượng cao và tâm huyết với các ngành khoa học cơ bản đặc thù của KHXH&NV.

PGS.TS Ngô Thị Phương Lan chia sẻ một số khó khăn của đào tạo KH cơ bản trong bối cảnh tự chủ đại học

Đồng quan điểm, GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội nêu thực trạng định hướng xếp hạng đại học, chức danh, nhiệm vụ KHCN theo Scopus đã làm cho nghiên cứu KH cơ bản đi chệch hướng phục vụ cho sự phát triển bền vững của Việt Nam.
Theo báo cáo của các nhà khoa học, việc xếp hạng đại học, chức danh, nhiệm vụ KHCN theo Scopus được xem là một định hướng quan trọng trong đánh giá và phát triển KHCN ở Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, định hướng này đang dẫn đến một số hệ quả tiêu cực, như việc thúc đẩy “công bố quốc tế” thay vì “nghiên cứu có ích”. Nhiều nhà khoa học tập trung vào việc xuất bản bài báo trên các tạp chí Scopus uy tín để nâng cao thứ hạng cá nhân, cơ sở, thay vì tập trung vào nghiên cứu các vấn đề thiết thực cho đất nước, dẫn đến tình trạng “sính ngoại”, xuất bản những bài bào thiếu chất lượng, không có tính ứng dụng thực tế. Việc tập trung vào các lĩnh vực có nhiều tạp chí Scopus dẫn đến tình trạng các lĩnh vực khác, đặc biệt là KHXH&NV bị “bỏ quên”. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của KHCN, hạn chế khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp của xã hội.
Hiệu trưởng Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh, cần tập trung đẩy mạnh nghiên cứu KHXH&NV, hài hòa giữa tính quốc gia - quốc tế, hài hòa giữa KHCN và KHXH&NV, đẩy mạnh đột phá trong đào tạo, bồi dưỡng, thu hút và trọng dụng đội ngũ chuyên gia chất lượng cao và tâm huyết với các ngành KH cơ bản đặc thù của KHXH&NV (Hán Nôm, Khảo cổ học, Dân tộc học…).

GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh cần đẩy mạnh đột phá trong đào tạo, bồi dưỡng, thu hút và trọng dụng đội ngũ chuyên gia chất lượng vao và tâm huyết với các ngành KH cơ bản đặc thù của KHXH&NV

GS.TS Phùng Hữu Phú - Chủ tịch Hội đồng Khoa học Đào tạo, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQGHN

GS.TS Võ Văn Sen - Chủ tịch Hội đồng Khoa học Đào tạo, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG Tp.HCM

Định hướng nghiên cứu cơ bản trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn trong bối cảnh mới

Theo báo cáo tại buổi làm việc, đối với hai trường ĐH KHX&NV ở hai đầu đất nước, đào tạo nhân lực mới chỉ là một trong ba sứ mệnh chính (Đào tạo nhân lực, Nghiên cứu khoa học, Phục vụ cộng đồng). Xuất phát từ truyền thống nghiên cứu và sứ mệnh hàn lâm đã được xác định, nghiên cứu khoa học được đề cao, thể hiện qua triết lý “Hàn lâm làm nền tảng - Hiện đại/Hội nhập là xu hướng” của hai nhà trường. Bản thân hai Đại học Quốc gia cũng nhiều lần khẳng định mục tiêu phát triển KH cơ bản làm nền tảng cho sự phát triển khoa học công nghệ và khoa học liên ngành. Vì vậy, để hài hòa giữa mục tiêu tối thiểu với sứ mệnh quốc gia trong vấn đề nhân lực, các đơn vị đào tạo và nghiên cứu KHXH&NV và triển khai đề án nhân lực chuyên sâu đặc thù, đứng lên trên (và vượt ra khỏi) tư duy của một cơ sở giáo dục đại học thông thường.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái phát biểu chỉ đạo buổi làm việc

Theo Thứ trưởng Trần Hồng Thái, trong bối cảnh ngày nay, cần tập trung vào nghiên cứu cơ bản, hình thành các nhóm nghiên cứu trẻ, nhóm nghiên cứu mạnh; đồng thời đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực cho ngành nghiên cứu cơ bản, tăng kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học trẻ. Qua đó, đặt mục tiêu trong 10 năm nữa sẽ có các nhóm nghiên cứu mạnh, trong đó có lĩnh vực KHXH&NV.
Thứ trưởng đề nghị các đơn vị chức năng thuộc Bộ KH&CN phối hợp chặt chẽ với hai trường Đại học trong việc hỗ trợ định hướng lâu dài cho phát triển một số ngành khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực KHXH&NV; hai trường cần thành lập các nhóm nghiên cứu mạnh, tham gia vào các chương trình nghiên cứu của Bộ.
“Tăng cường ưu tiên đầu tư cho các đề tài, chương trình ở địa phương và các cơ sở đào tạo nghiên cứu địa phương thực hiện; tạo cơ chế để các bên có thể thường xuyên trao đổi các định hướng và kết quả nghiên cứu; cân bằng giữa các bài báo trong nước và quốc tế; ưu tiên hỗ trợ tạp chí trong nước nâng tầm, đạt chuẩn quốc tế…”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

TS. Trần Quốc Cường Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội Nhân văn và Tự nhiên, Bộ Khoa học và Công nghệ

Tại buổi làm việc, đại diện Lãnh đạo các đơn vị chức năng liên quan thuộc Bộ KH&CN khẳng định sẽ luôn đồng hành cùng các chuyên gia, nhà khoa học trong nghiên cứu cơ bản, đặc biệt là trong lĩnh vực KHXH&NV; đưa ra định hướng phát triển một số ngành khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực KHXH&NV như tập trung hỗ trợ, đào tạo các nhà khoa học trẻ; thúc đẩy hội nhập tạp chí và các công bố trong nước ngang tầm quốc tế…